เด็กและเยาวชนในสภาพสังคมปัจจุบัน ต้องเผชิญกับปัญหา ปัจจัยเสี่ยงและสิ่งยั่วยุต่าง ๆ มากมาย จาก “ข้อมูลเด็กไทยบนทางสามแพร่ง: บทสังเคราะห์กรณีศึกษาเด็กและเยาวชนระดับจังหวัด ในโครงการติดตามสภาวการณ์เด็กและเยาวชนรายจังหวัด” โดย ดร.จุฬาภรณ์ มาเสถียรวงศ์ สรุปให้เห็นภาพปรากฎการณ์เด็ก 3 กลุ่ม ที่มีวิถีชีวิตแตกต่างบนเส้นทางชีวิต 3 ทาง ได้แก่ เด็กเสี่ยง ที่ใช้ชีวิตอยู่บนเส้นทางสีเทา เป็นกลุ่มที่มีปัญหาครอบครัว ใช้ชีวิตบนพื้นที่เสี่ยง หลงสื่อ ตามเพื่อน ลืมบ้าน เด็กเสีย เป็นกลุ่มเด็กที่มีชีวิตผิดพลาด หลงไปอยู่บนเส้นทางสีดำ ใช้ชีวิตบนพื้นที่ร้ายและแหล่งอบายมุข มีพฤติกรรมที่ไม่พึงประสงค์ เช่น ติดเหล้า ติดเซ็กส์ ติดยา ค้าบริการทางเพศ และ เด็กใส เป็นเด็กที่เติบโตบนเส้นทางสีขาว มีพื้นที่สร้างสรรค์และสิ่งแวดล้อมที่เอื้อต่อการเรียนรู้และการพัฒนาชีวิต เป็นกลุ่มเด็กที่ใช้ชีวิตอย่างสร้างสรรค์ มีกิจกรรมดี รักอาสา ใฝ่เรียนรู้ ชอบสร้างสรรค์
ทั้งนี้ปัจจัยและเงื่อนไขที่เป็นแรงขับให้เด็กก้าวสู่เส้นทางที่แตกต่างกันนั้น พบว่าเกือบทั้งหมดเป็นปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับ ครอบครัว สื่อ และ การศึกษา
ปัจจุบันเด็กและเยาวชนไทยเติบโตในท่ามกลางพื้นที่เสี่ยง หลากหลายรูปแบบ นับตั้งแต่ พื้นที่ครอบครัว ที่มีแต่ความแตกแยก ความรุนแรง พื้นที่โรงเรียน ที่แวดล้อมด้วยสภาพหอพักที่ไร้ระเบียบ ร้านเหล้า ร้านเกม และเป็นพื้นที่ที่เสี่ยงต่อปัญหาพฤติกรรมที่ไม่พึงประสงค์ เช่น แอบเสพยา หนีเรียน พื้นที่สื่อ หรือบนไซเบอร์สเปซ ซึ่งเป็นพื้นที่สำหรับการเรียนรู้ด้วยตนเอง กลับเป็นพื้นที่เสี่ยงที่เต็มไปด้วยภาพเสมือนที่มอมเมาเด็กและเยาวชน และมากกว่านั้น พื้นที่ในชุมชน รวมถึง พื้นที่ทางสังคมที่ล้อมรอบตัวเด็ก ก็เต็มไปด้วยอบายมุขมากมาย ส่งผลให้เด็กและเยาวชนมีแนวโน้มที่จะกระทำผิดและตกเป็นเหยื่อ ที่นับวันยิ่งเพิ่มทวีความรุนแรงมากขึ้น ไม่เห็นคุณค่าในตัวเอง ขาดที่ปรึกษา ทิศทางชีวิตจึงหันเหไปในเส้นทางที่ไม่รู้ว่าผิดหรือถูก เปิดรับกับทุกสื่อที่ตอบสนองความต้องการของวัย โดยขาดคำแนะนำว่าสิ่งนั้นถูกต้องหรือไม่
อย่างไรก็ตาม พื้นที่ต่าง ๆ ข้างต้นสามารถสร้างให้เป็นพื้นที่ที่ดี มีคุณค่า มีความหมาย สำหรับเด็กและเยาวชนได้ หากพื้นที่ครอบครัวเต็มไปด้วยความรัก ความเข้าใจ และส่งเสริมให้โอกาส พื้นที่โรงเรียนมีกิจกรรมที่หลากหลายเข้าถึงใจเด็ก พื้นที่รอบนอกโรงเรียนเป็นแหล่งเรียนรู้เสริมทักษะ พื้นที่ชุมชนส่งเสริมความรักท้องถิ่น พื้นที่ทางสังคมที่เปิดโอกาสให้เด็กได้ก้าวไปสู่การเป็นสมาชิกที่ดี มีจิตอาสา มีสำนึกสาธารณะต่อบ้านเมือง รวมถึงพื้นที่สื่อที่เปิดโลกการเรียนรู้ไร้พรมแดน ก็จะส่งผลกระทบต่อการเติบโตของเด็ก ทั้งในแง่ความปลอดภัย เอื้ออาทร ใฝ่เรียนรู้ ใฝ่ดี เห็นคุณค่าของตนเอง และเห็นประโยชน์ส่วนรวมมากกว่าส่วนตน
เด็กและเยาวชนล้วนแต่ต้องการพื้นที่ที่ให้โอกาส การขยายพื้นที่ดีเพื่อเด็กและเยาวชนให้มีมากกว่าที่เป็นอยู่ หรือการทำให้พื้นที่ที่มีอยู่กลายเป็นพื้นที่คุณภาพ เพื่อเป็นปัจจัยในการสร้างคุณภาพของเด็กและเยาวชนจึงเป็นสิ่งสำคัญ
งานศิลปะกับการสร้างพื้นที่ดีสำหรับเด็กและเยาวชน
เด็กและเยาวชนเป็นวัยที่ต้องการแสดงออก เป็นวัยที่มีพลัง มีศักยภาพ มีความคิดสร้างสรรค์ มีจินตนาการ ที่สามารถใช้ในการสรรค์สร้างงานต่าง ๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งงานศิลปะ ดังที่เราเห็นจากกลุ่มเยาวชนจำนวนมากที่รวมตัวกันทำกิจกรรมทางศิลปะต่าง ๆ เช่น การตั้งวงเล่นดนตรี การร้องเพลง การแต่งเพลง การเขียนเพลง การทำดนตรี การเต้นรำ การทำหนังสั้น ทำหนังสือทำมือ การทำเว็บไซต์ การเล่นละคร การวาดภาพระบายสี กลุ่มกราฟฟิตี้ (สีพ่นกำแพง) รวมไปถึงกิจกรรมค่ายศิลปะ ตลอดจนการแสดงพื้นบ้านต่างๆ หรือศิลปะสร้างสรรค์ประเภทอื่น ๆ ฯลฯ ถ้าหากเด็กและเยาวชนได้รับเวลาและได้รับโอกาสในการสร้างสรรค์งานที่ตัวเองรัก จะเป็นพลังผลักดันที่ทรงพลัง ที่ทำให้เด็กและเยาวชนรู้ถึงคุณค่าในตัวเอง และได้รับการยอมรับจากสังคม ทำให้มีสติ มีสิ่งยึดเหนี่ยวทางใจ จนแข็งแรงพอที่จะปฎิเสธอบายมุขต่าง ๆ และจะเป็นกำลังสำคัญของประเทศในอนาคต
อีกสิ่งหนึ่งซึ่งมีความสำคัญต่อความคิดและเส้นทางการใช้ชีวิตก็คือ จิตสำนึกในการรักชุมชนตนเอง รักบ้านเกิดตนเอง รักประเทศตนเอง จิตสำนึก รักหวงแหนในเอกลักษณ์ หรือลักษณะเฉพาะลักษณะเด่นของชุมชนตนเอง จะทำให้เยาวชนในชุมชนนั้น ๆ ตระหนักถึงความสำคัญของเอกลักษณ์ต่าง ๆ ในชุมชน โดยการนำเอารากเหง้าและเอกลักษณ์ต่าง ๆ เหล่านั้น มาถ่ายทอดผ่านทางงานศิลปะที่เขาถนัดและรักที่จะทำ
โครงการสานศิลป์…รักษ์ถิ่นเกิด (Activists of Art)
โครงการจะให้กลุ่มเด็กและเยาวชนได้นำเสนอโครงการ การจัดทำโครงการศิลปะ หรือ กิจกรรมทางด้านศิลปะ ในทุกสาขา ทุกรูปแบบ จากจินตนาการของเด็ก ๆ ซึ่งเป็นศิลปะเพื่อชุมชนตัวเอง โดยเริ่มจากให้มีการค้นหาความโดดเด่นทางวัฒนธรรมในแต่ละท้องถิ่นของตนเอง ให้มีการศึกษาค้นคว้าข้อมูลท้องถิ่น ทั้งจากการพูดคุยสนทนา การสัมภาษณ์ผู้เฒ่าผู้แก่ และจากการค้นคว้าหนังสือตำราต่าง ๆ มาเป็นข้อมูลสำหรับการสร้างงานศิลปะหรือกิจกรรมด้านศิลปะ ให้มีการสร้างงานศิลปะหรือทำกิจกรรมด้านศิลปะต่าง ๆ และให้มีการนำเสนอผลงาน เน้นการสร้างกลไกให้ผู้ใหญ่ในชุมชนมีส่วนร่วมกับกิจกรรมของเด็กและเยาวชนในรูปแบบของที่ปรึกษา ผู้สนับสนุน เพื่อให้เกิดความใกล้ชิดระหว่างเด็กกับผู้ใหญ่ในชุมชน
การสร้างความภาคภูมิใจ สร้างคุณค่าให้กับงานศิลปะวัฒนธรรมในท้องถิ่น เป็นสิ่งสำคัญที่ช่วยให้เด็ก เยาวชน คนหนุ่มสาว อยากเรียนรู้ และภาคภูมิใจที่ได้เป็นผู้สืบทอดและอนุรักษ์ศิลปะในชุมชนตนเองอย่างยั่งยืน โดยถ่ายทอดผ่านผลงานศิลปะแขนงต่าง ๆ ซึ่งเป็นการเปิดโลกชุมชนในจิตนาการของเด็ก ๆ ทั้งยังสร้างความภาคภูมิใจและความรักในชุมชนของตนเอง เมื่อพื้นที่ดี ๆ เหล่านี้เกิดขึ้น สังคมไทยก็จะเต็มไปด้วยเด็กใส และเด็กเสี่ยง – เด็กเสีย ก็จะลดน้อยลง
สานศิลป์…รักษ์ถิ่นเกิด มีแนวความคิดในการสร้างพื้นที่ดี ๆ ให้กับเด็กและเยาวชน ให้ได้รับโอกาสในการสร้างสรรค์งานที่ตนเองรัก และเกิดการพัฒนาทักษะ การออกแบบ การดำเนินงาน และบริหารจัดการโครงการ โดยสนับสนุนให้เด็กและเยาวชนรวมกลุ่มจัดทำโครงการและทำกิจกรรมสร้างสรรค์ร่วมกัน ทำให้รู้ถึงคุณค่าในตัวเอง ได้รับการยอมรับจากชุมชนและสังคม ซึ่งจะเป็นพลังผลักดันสำคัญ ที่ทำให้เด็กและเยาวชนมีสติ มีสิ่งยึดเหนี่ยวทางใจ ที่แข็งแรงพอที่จะปฏิเสธอบายมุขต่าง ๆ ที่เข้ามารุมเร้าอยู่รอบ ๆ ตัว ไม่ตกไปอยู่ในพื้นที่เสี่ยง
การใช้การสร้างสรรค์งานศิลปะแขนงต่าง ๆ ซึ่งเป็นที่สนใจของเด็กและเยาวชนจำนวนมาก สอดคล้องกับวัยของเด็กและเยาวชนที่ต้องการแสดงออก มีพลัง มีศักยภาพ มีความคิดสร้างสรรค์ และมีจินตนาการ ประกอบกับใช้การสร้างจิตสำนึกรักษ์ท้องถิ่น ให้กลุ่มเด็กและเยาวชนได้ใช้ความคิดสร้างสรรค์งานที่ตนเองรัก เพื่อให้เกิดการเรียนรู้ เกิดความภาคภูมิใจ รู้ถึงคุณค่าของตัวเองและชุมชนบ้านเกิด ทำให้ชุมชนและสังคมให้การยอมรับ
เป็นการนำมิติวัฒนธรรม สังคม ค่านิยม สู่การพัฒนาเด็ก เยาวชน และชุมชน ให้เกิดสุขภาวะทางสังคม และปัญญา (Social & Spiritual Health)
วัตถุประสงค์
- เพื่อเปิดพื้นที่ทางเลือก พื้นที่ดี ๆ ให้กับกลุ่มเด็กและเยาวชนได้มีโอกาสในการคิดริเริ่ม สร้างสรรค์งานศิลปะที่ตนเองรัก เกิดการพัฒนาทักษะ การออกแบบ ดำเนินงาน บริหารจัดการโครงการ ทำให้รู้ถึงคุณค่าในตัวเอง ได้รับการยอมรับจากสังคม มีสติมีสิ่งยึดเหนี่ยวทางใจที่แข็งแรงในการปฎิเสธอบายมุขต่าง ๆ ได้
- เพื่อให้เด็กและเยาวชน รับรู้ ตระหนัก ภาคภูมิใจ และรักหวงแหนในคุณค่าของเอกลักษณ์ชุมชนตนเอง และเกิดการแลกเปลี่ยนข้อมูลและการดำเนินงานร่วมกัน ระหว่างกลุ่มเด็กและเยาวชน ชุมชน และองค์กรต่าง ๆ ในท้องถิ่น
58 กลุ่มเยาวชนในโครงการสานศิลป์…รักษ์ถิ่นเกิด
ภาคเหนือ
- โครงการสืบสานงานคีตศิลป์ถิ่นล้านนา เครือข่ายเยาวชนรักษ์ถิ่นเชียงของ กลุ่มสานสายลายเมือง อ.เชียงของ จ.เชียงราย
- โครงการอนุรักษ์กลองสะบัดชัย ร่วมสานสายใย หัวใจล้านนา ชมรมดอกหญ้าอาสา พณิชยการเชียงราย อ.แม่ลาว จ.เชียงราย
- โครงการฟื้นชีวิตคีตศิลป์พื้นบ้าน สืบสานวงดนตรี “ตอ-ยอ ฮอร์น” กลุ่มเยาวชนสืบสานดนตรีพื้นบ้าน ต.จองคำ อ.เมือง จ.แม่ฮ่องสอน
- โครงการถักทอเส้นด้าย สืบสานวัฒนธรรมการทอผ้าปากะญอ กลุ่มเด็กและเยาวชนแม่นาจางเหนือ อ.แม่ลาน้อย จ.แม่ฮ่องสอน
- โครงการนิทานชนเผ่าปกาญอ กลุ่มเด็กและเยาวชนแม่นาจางเหนือ อ.แม่ลาน้อย จ.แม่ฮ่องสอน
- โครงการเยาวชนคนรุ่นใหม่ สืบสานตำนานมวยไทย กลุ่มเยาวชนศูนย์กีฬาหาดเค็ด 149 อ.ภูเพียง จ.น่าน
- โครงการอนุรักษ์และสืบสานวัฒนธรรมบ้านเฮา กลุ่มเยาวชนบ้านศรีนาป่าน-ตาแวน อ.เมือง จ.น่าน
- โครงการสืบสานงานศิลป์รักษ์ถิ่นชากังราว กลุ่มกล้วยไข่หวาน ม.ราชภัฏกำแพงเพชร จ.กำแพงเพชร
- โครงการสานศิลป์บ้านกกกะบก กลุ่มเยาวชนบ้านกกกะบก อ.น้ำหนาว จ.เพชรบูรณ์
- โครงการแค้มป์ศิลป์ดอกบัว กลุ่มเยาวชนดอกบัว ป.5/3 อ.เมือง จ.เพชรบูรณ์
- โครงการสืบสานหัตถกรรมพื้นบ้าน ศิลปะสัมพันธ์คนสองวัย กลุ่มฟองใต้สร้างสรรค์รักท้องถิ่น อ.น้ำหนาว จ.เพชรบูรณ์
- โครงการหัตถกรรมตุ๊กตาไม้มะขาม กลุ่มเยาวชนรักษ์เขาค้อ ตำบลนางั่ว อ.เมือง จ.เพชรบูรณ์
- โครงการแค้มป์ศิลป์…เยาวชนรักษ์เขาค้อ กลุ่มเยาวชนรักษ์เขาค้อ ตำบลเขาค้อ อ.เขาค้อ จ.เพชรบูรณ์
- โครงการสืบสานเสียงศิลป์ กลุ่มเยาวชนภูผาแดง อ.เชียงดาว จ.เชียงใหม่
ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ (อีสาน)
- โครงการค่ายสร้างสรรค์งานศิลป์ เพื่อบ้านน้ำพุถิ่นเกิด กลุ่มเยาวชนคนล่าฝัน บ้านน้ำพุปางวัว อ.คอนสาร จ.ชัยภูมิ
- โครงการสานต่อเจตนา สานศรัทธารักบ้านเกิด กลุ่มเยาวชนลำเชียงทาพัฒนาชุมชน จ.ชัยภูมิ
- โครงการศึกษาเรียนรู้ศิลปหัตถกรรม เครื่องจักรสานอุปกรณ์จับปลาในแถบลุ่มแม่น้ำโขง กลุ่มอิสระเถียงนาประชาคม อ.กันทรวิชัย จ.มหาสารคาม
- โครงการสานศิลป์เยาวชนรักษ์ลุ่มน้ำสงคราม โรงเรียนสามผงวิทยาคม อ.ศรีสงคราม จ.นครพนม
- โครงการสืบสานดนตรีพื้นบ้านพิธีกรรมแซงซะนาม ชนเผ่าไทยโส้ ต.โพนจาน กลุ่มเยาวชนชนเผ่าไทยโส้ตำบลโพนจาน อ.โพนสวรรค์ จ.นครพนม
- โครงการสานฝันอนุรักษ์ดนตรีไทย กลุ่มเยาวชนรักดี รักดนตรีไทย อ.ห้วยราช จ.บุรีรัมย์
- โครงการดนตรี-กวี-ศิลป์ รักถิ่นบ้านเกิด กลุ่ม YVSA กรุงเทพมหานคร และ เยาวชนบ้านโคกเขา จ.บุรีรัมย์
- โครงการเยาวชนสืบสานมรดกอีสาน กลุ่มเยาวชนบ้านกุดระหวี่ จ.ยโสธร
- โครงการดนตรีหรรษาพาหนูเพลิน รื่นเริงวรรณกรรมอีสานสานสัมพันธ์สู่ชุมชน กลุ่มรักพื้นบ้านถิ่นฐานเรา โรงเรียนบ้านหนองบอน อ.กุดชุม จ.ยโสธร
- โครงการศิลปะเพื่อท้องถิ่น กลุ่มเยาวชนอนุรักษ์ต้นน้ำเหือง อ.ท่าลี่ จ.เลย
- โครงการสืบสานงานศิลป์เพื่อสื่อสารและสร้างจิตสำนึกอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมรอบป่าภูผาน้อย เครือข่ายเยาวชนเพื่อการอนุรักษ์ป่าภูผาน้อย อ.วังสะพุง จ.เลย
- โครงการเสริมสร้างศักยภาพแกนนำเพื่อพัฒนาศิลปะท้องถิ่น กลุ่มเยาวชนจิตอาสา หน่อไม้หวาน อ.เมือง จ.เลย
- โครงการเสน่ห์เสียงพิณ ถิ่นหนองอารี กลุ่มเยาวชนหนองอารี โรงเรียนหนองอารีพิทยา อ.ไพรบึง จ.ศรีสะเกษ
- โครงการอนุรักษ์วัฒนธรรมไทย ใส่ใจพานบายศรี กลุ่ม SISAT – Smart Together อ.เมือง จ.ศรีสะเกษ
- โครงการกระบวนการสร้างการเรียนรู้เพื่อพัฒนาศักยภาพ “ยุวชนรักษ์ถิ่น” ชุมชนส่องเหนือ กลุ่มเยาวชนรักษ์ถิ่นชุมชนส่องเหนือ จ.มหาสารคาม
- โครงการกลองยาวฮักถิ่น โรงเรียนทางเลือกอาศรมไทบ้านดอนแดง อ.กันทรวิชัย จ.มหาสารคาม
- โครงการดนตรีเพื่อบ้าน กลุ่มเยาวชนปลวกแกบ บ้านหนองคู-ศรีวิไล อ.เมือง จ.มหาสารคาม
- โครงการปุกฮัก ปุกศิลป์ ฮักถิ่นบ้านเกิด โรงเรียนปุกฮัก (โรงเรียนสร้างรัก) อ.กันทรวิชัย จ.มหาสารคาม
- โครงการสวนศิลป์เพื่อการเรียนรู้หัตถกรรมและพันธุ์ผักพื้นบ้าน กลุ่มเยาวชนศรีสุข อ.กันทรวิชัย จ.มหาสารคาม
- โครงการประสานเพลงบ้านน้อยหัวงัว กลุ่มกู อ.วาปีปทุม จ.มหาสารคาม
- โครงการสืบสานกลองยาวชาววาปีปทุม กลุ่มเยาวชนนาโนนโพธิ์ อ.วาปีประทุม จ.มหาสารคาม
- โครงการเรียนรู้สืบสานศิลปะในบุญผะเหวด กลุ่มเยาวชนต้นกล้าชาวนารุ่นใหม่ อ.ยางตลาด จ.กาฬสินธุ์
- โครงการคบเด็กสร้างเรื่อง กลุ่มเยาวชนคนสังเคราะห์แสง (Chlorophyll) อ.เมือง จ.สุรินทร์
- โครงการเสริมสร้างกระบวนการเรียนรู้เพื่อสืบสานงานหัตถศิลป์และภูมิปัญญาของชุมชน กลุ่มแมลงทับปีกสวยร่ำรวยฝัน โรงเรียนบ้านนิคมพัฒนา อ.เมือง จ.อุดรธานี
- โครงการประดิษฐ์ผลิตภัณฑ์จากกก กลุ่มเยาวชนโรงเรียนบ้านปะโค อ.กุมภวาปี จ.อุดรธานี
- โครงการศิลปะอิสานโบราณ แห่ปราสาทผึ้งบ้านกลาง กลุ่มลูกเทวดา-1 (บ้านกลางใหญ่) อ.เขื่องใน จ.อุบลราชธานี
- โครงการ “บั้งไฟดอก” ดอกไม้ไฟโบราณอีสานบ้านเฮา กลุ่มลูกเทวดา-2 (บ้านกลางใหญ่) อ.เขื่องใน จ.อุบลราชธานี
- โครงการเยาวชนฅนรักษ์ศิลปะพื้นบ้าน สืบสานภูมิปัญญา ชาวประชามีสุข กลุ่มเยาวชนฅนไทบ้าน อ.เขื่องใน จ.อุบลราชธานี
- โครงการโปงลางสานศิลป์…รักถิ่นเกิด กลุ่มเยาวชนเกษตรศิลป์ อ.เมือง จ.อุบลราชธานี
- โครงการฮีตศิลป์ ฮอยสว่างฯ สร้างภูมิคุ้มกัน กลุ่มเยาวชนฮีตศิลป์สว่างแดนดินฯ อ.สว่างแดนดิน จ.สกลนคร
ภาคใต้
- โครงการค่ายรักษ์ภาษามลายู ชมรมภาษามลายู ม.สงขลานครินทร์ อ.หาดใหญ่ จ.สงขลา
- โครงการศิลป์ สาน สัญจร ภาพสะท้อนความสุข สู่ชุมชน กลุ่มมาลัยดาว อ.หาดใหญ่ จ.สงขลา
- โครงการเรื่องเล่าจากชุมชน “ฉบับเยาวชน” นิตยสาร Go South Thailand จ.กระบี่
- โครงการมหกรรมวิชาการ สืบสานวัฒนธรรมท้องถิ่น (รองเง็ง) กลุ่มเยาวชนบ้านกาฮง อ.เมือง จ.ปัตตานี
- โครงการวันลดาวิชาการ อนุรักษ์ศิลปวัฒนธรรมไทยในท้องถิ่น (ตารีกีปัต) กลุ่มเยาวชนโรงเรียนบ้านลดา อ.เมือง จ.ปัตตานี
- โครงการอนาชีดถิ่นบ้านเรา กลุ่มเยาวชนโรงเรียนชุมชนบ้านสะนิง ต.บาราเฮาะ อ.เมือง จ.ปัตตานี
- โครงการยิ้มเติมฝัน สานใจสานเสื่อ กลุ่มยิ้ม ต.สะเตงนอก อ.เมือง จ.ยะลา
- โครงการมอตองแดเจาะ ระบำกรีดยาง วิถีวัฒนธรรม วิถีท้องถิ่น กลุ่มเยาวชนบ้านบ่อหินรักถิ่นเกิด โรงเรียนบ้านบ่อหิน อ.ธารโต จ.ยะลา
- โครงการศิลปะวัฒนธรรมจังหวัดชายแดนภาคใต้ห่างไกลยาเสพติด กลุ่มเยาวชนบุหงาศานติ อ.รามัน จ.ยะลา
- โครงการบทเพลงละคร สะท้อนตัวตน กลุ่มเด็กชายเลรักษ์ป่าชายเลน บ้านแหลมหิน อ.ตะกั่วทุ่ง จ.พังงา
- โครงการศิลปะจากป่าชายเลน กลุ่มเด็กชายเลรักษ์ป่าชายเลน บ้านทองหลาง อ.ตะกั่วทุ่ง จ.พังงา
ภาคกลางและภาคตะวันออก
- โครงการสืบสาน-ลานศิลป์ ลำภูบางกระสอบ กลุ่มต้นเยาวชนต้นกล้าลำพู อ.พระประแดง จ.สมุทรปราการ
- โครงการดนตรีสืบสานวัฒนธรรม ลอยกระทงบางลำพู ชมรมเกสรลำพู กรุงเทพมหานคร
- โครงการค่ายกาลครั้งหนึ่งคิดถึงเป็นอย่างยิ่ง ชมรมวรรณศิลป์ ม.บูรพา จ.ชลบุรี