เพชรพระอุมา สุดยอดนวนิยายเรื่องที่ยาวที่สุด ใช้เวลาเขียนนานที่สุด เนื้อเรื่องสนุกตื่นเต้นเร้าใจที่สุด ครบทุกอรรถรส หลากหลายอารมณ์ และสาระความรู้ ไม่มีหนังสือชุดไหนอีกแล้วจะเป็นดั่ง “หนังสือคู่บ้าน วรรณกรรมคู่เมือง” และนั่นทำให้ผู้ประพันธ์นวนิยายเรื่องนี้ ฉัตรชัย วิเศษสุวรรณภูมิ เจ้าของนามปากกา พนมเทียน ได้รับการเชิดชูเกียรติเป็น ศิลปินแห่งชาติ สาขาวรรณศิลป์ ประจำปี พ.ศ. 2540
นวนิยายที่ใช้เวลาเขียนยาวที่สุด และเนื้อหาของเรื่องก็ยาวที่สุด อาจที่สุดในบรรดานวนิยายที่เขียนกันมาแล้วในประเทศไทย แต่ถึงยาวนาน มากมายขนาดนี้ ก็ยังมีผู้หลงใหลตามอ่าน ทุกยุคทุกสมัย เสมือนเป็นนวนิยายที่กาลเวลามิอาจทำอะไรได้
พนมเทียน เริ่มต้นเขียนนวนิยายเรื่องเพชรพระอุมา ตอนอายุ 33 ปี เมื่อวันที่ 19 พฤศจิกายน 2507 และจบบริบูรณ์ทั้งภาค 1 และ 2 เมื่อวันที่ 21 มิถุนายน 2533 ตอนเขาอายุ 59 ปี รวมระยะเวลาเขียนทั้งสิ้น 25 ปี 7 เดือน 2 วัน ถ้านับจากวันที่เขียนจบจนถึงวันนี้ ก็ผ่านมาแล้ว 30 ปี
แรกเริ่ม เพชรพระอุมา พิมพ์ออกมาเป็นพ็อกเก็ตบุ๊ค 10 วันต่อ 1 เล่ม ซึ่งพิมพ์ติดต่อกันมา 98 เล่ม ต่อมาได้พิมพ์ลงนิตยสารจักรวาล รายสัปดาห์ และต่อมาพิมพ์ลงหนังสือพิมพ์เดลินิวส์ รายวัน ทุก ๆ วันจันทร์ ต่อมาอีกพิมพ์ลงนิตยสารจักรวาลปืน รายทศ
การจัดพิมพ์เป็นชุดในยุคแรก ๆ มีจำนวน 53 เล่ม มายุคหลังการพิมพ์ได้บีบตัวอักษรและช่องไฟทำให้ปัจจุบัน เพชรพระอุมา 2 ภาค มีทั้งหมด 48 เล่ม / ภาคละ 24 เล่ม เนื้อหาทั้งหมดมี 12 ตอน / ภาคละ 6 ตอน แต่ละตอนมี 4 เล่ม (*ข้อมูลจาก อินไซด์ เพชรพระอุมา – พนมเทียน, สิงหาคม 2554)
ด้วยสามัญวินิจฉัย พล๊อตของนวนิยายเรื่องเพชรพระอุมา ก็ไม่ได้มีอะไรแปลกประหลาด ตรงกันข้ามมันเต็มไปด้วยพล๊อตทั่ว ๆ ไปแบบนิยายน้ำเน่า ประโลมโลก
เช่น พระเอกต่ำศักดิ์กับนางเอกสูงศักดิ์ พระเอกเป็นสุภาพบุรุษผู้ยากไร้ที่เป็นคนดี หยิ่ง ทะนงในความดี เจอนางเอกแรก ๆ ไม่ถูกกัน ทะเลาะกัน ไป ๆ มา ๆ เห็นอกเห็นใจกัน หยั่งซึ้งในความดีกันและกันจนกลายเป็นความรัก หรือเรื่องราวสุดคลาสสิค ลูกกษัตริย์ตกอับ ปลอมตัวมาเป็นคนใช้เพื่อไปกอบกู้บัลลังก์ รวมทั้งประเภท ชาติที่แล้วเป็นเจ้าชายเจ้าหญิง แต่ประสบชะตากรรม ต้องเกิดมาชดใช้เวรกรรมในชาติปัจจุบันก่อน จึงจะได้ครองคู่
แต่สิ่งที่ทำให้ เพชรพระอุมา แตกต่างและโดดเด่น ก็คือ อัจฉริยภาพของผู้ประพันธ์ในการดำเนินเรื่อง การผูกปมปัญหา การแก้ไขสถานการณ์ต่าง ๆ รอยรัดเรื่องราว และสร้างตัวละครที่เต็มไปด้วยเสน่ห์ น่าสนใจทุกตัวละคร
รพินทร์ ไพรวัลย์ จอมพรานผู้ยิ่งใหญ่ คุณหญิงดาริน แพทย์หญิงนักแม่นปืน ผู้เลอโฉม แงซาย จอมจักรา ที่ปลอมตัวมาเป็นคนใช้ชาวดง ตาเฒ่าบุญคำ แห่งเขาอึมครึม คุณชายเชษฐา พี่ใหญ่ผู้สุขุม พันตรีไชยยันต์ นายทหารปืนใหญ่ผู้รักเพื่อนยิ่งชีพ ไอ้กุด เสือกินคน ไอ้แหว่ง ช้างเกเรที่ฉลาดเท่ามนุษย์ งูยักษ์คู่ ที่ลำตัวใหญ่เท่ารถไฟ ฯลฯ
เรื่องราวการผจญภัยในป่าลึกและล่วงเข้าไปในดินแดนสนธยา เนื้อหามีอยู่หลากหลาย สลับซับซ้อน เป็นเรื่องธรรมชาติ ป่าดงพงไพร ศิลปะของการใช้ชีวิตในป่า ศิลปะในการล่าสัตว์ทุกชนิด ความลี้ลับพิสดารของป่าดงพงพี ธรรมชาติวิสัยและนิสัยของสัตว์ป่าทุกประเภท ความลี้ลับมหัศจรรย์ของดินแดนหลงสำรวจ อาณาจักรในอดีตกาลนานแสนนานที่ซ่อนอยู่ในโลกส่วนที่มนุษย์ยังไม่อาจจะค้นพบได้ จิตศาสตร์ วิญญาณศาสตร์ วิทยาศาสตร์ ไสยศาสตร์ อาวุธศึกษา ปรัชญา ตรรกศาสตร์ คุณธรรม มนุษยธรรม จริยธรรม มโนธรรม ความรักระหว่างหนุ่มสาว ระหว่างเพื่อนต่อเพื่อน ระหว่างนายและบ่าว ระหว่างมนุษย์กับสัตว์ เรื่องของกฎแห่งกรรม เรื่องของชาติภพ
ทุกรสชาติบรรจุอยู่ในเนื้อหาของนวนิยายเรื่องนี้
และมันคือที่มาของวาทกรรม “วางไม่ลง” ของเหล่านักอ่าน ไม่เชื่อลองดูสิ ครั้งเดียวเท่านั้นที่ข้าพเจ้าท้าให้ท่านลองหยิบ เพชรพระอุมา ขึ้นมาอ่าน เล่มไหนก็ได้ ตอนไหนก็ได้ ท่านจะได้เผชิญสถานการณ์ของการ “วางไม่ลง” จากนั้นก็ไปตามหาเล่มอื่น ๆ มาหาจนครบอย่างแน่นอน
อรรณพ นิพิทเมธาวี
17 มิถุนายน 2563
