
“ปฏิวัติโค่นล้มสังคมแบบเก่า
ปฏิวัติเพื่อเราประชาชาติไทย
มาร่วมกันดันกงล้อประวัติศาสตร์
สู่เอกราชจริงแท้และสดใส
จับอาวุธถั่งโถมโหมแรงไฟ
เพื่อก้าวไกลแห่งสังคมอุดมการณ์…”
เมื่อเสียงเพลง “ถั่งโถมโหมแรงไฟ” ดังแว่วมา แอ๋มเล่าว่าเธอรู้สึกคล้ายกับทุกสิ่งรอบ ๆ ตัวหยุดเคลื่อนไหว เว้นแต่ภาพในหัวของเธอที่กำลังโลดแล่นจินตนาการไปตามบทเพลงนั้น…นับว่าเป็นครั้งแรกในชีวิตของเธอที่ได้ยินเสียงเพลงมาตอกย้ำโครงสร้างทางสังคมแห่งการกดขี่ นอกเหนือจากเพลงรัก ๆ ใคร่ ๆ หรือที่เรียกว่าแนวเพลงตลาดซึ่งดังกระหึ่มอยู่ทั่วทุกซอกมุมให้ได้ยินอยู่บ่อย ๆ
จากบทเพลงแห่งการปฏิวัติในวันนั้น… วันนี้จึงมี “แอ๋ม กลุ่มสลึง” ในวันนี้มาถ่ายทอดเรื่องราวการเติบโตผ่านพลังของบทเพลงที่ท้าทายให้เด็กสาวคนหนึ่ง แหวกรั้วกำแพงสีขาวของสังคมพยาบาล ก้าวเดินทางสู่ถนนสายอุดมการณ์ อย่างที่ใคร ๆ ต่างไม่คาดคิดมาก่อน แม้แต่ตัวของเธอเอง…
นี่คือเรื่องราวการเดินทางชีวิตของเด็กสาวคนหนึ่ง …จากพยาบาล สู่คนเล่าตำนานเพลง แอ๋ม กลุ่มสลึง
เด็กปีหนึ่ง … กับชีวิตนอกรั้วสีขาว
ศิริพร พรมวงศ์ หรือ แอ๋ม เกิดและเติบโต ภายในรั้วของโรงพยาบาลอำเภอวาปีปทุม จ.มหาสารคาม ใช้ชีวิตอยู่ในสังคมหมอ พยาบาล จนกระทั่งจบมัธยมปลาย หลังจากนั้นก็สอบเข้าเรียนต่อใน คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
ครั้งแรก… กับชีวิตในรั้วมหาวิทยาลัย
ครั้งแรก… ที่ได้ออกมาก้าวเดินอยู่นอกกำแพงสีขาว
แม้จะรู้ตัวดีว่า… วันข้างหน้าต้องกลับไปใช้ชีวิตแบบนั้นอีกครั้ง
“ใจจริงก็ไม่ได้อยากเป็นพยาบาลนะ เราอยากเรียนวิศวะ อยากเรียนพัฒนาสังคม หรือดนตรีมากกว่า เพราะปกติก็เล่นดนตรี และทำกิจกรรมที่โรงเรียนอยู่แล้ว แต่ที่บ้านไม่ได้สนับสนุนขนาดนั้น บ้านอยู่กับโรงพยาบาล อยู่กับสังคมแพทย์พยาบาล เราจะเรียนอะไรก็ได้ แต่ต้องมาในสายนี้เท่านั้น แพทย์ พยาบาล สาธารณสุข…”
สมัยเรียนอยุ่ปี 1 แอ๋มได้รู้จักกับวงดนตรีเล็ก ๆ ภายใต้ชื่อ วงสลึง โดยบังเอิญ ซึ่งปกติคนกลุ่มนี้จะรวมตัวกันมาจัดคอนเสิร์ตที่มหาวิทยาลัยเพียงปีละ 1 ครั้งเท่านั้น เธอจึงรู้จักเพลง ถั่งโถมโหมแรงไฟ ไปพร้อม ๆ กับรู้จักกลุ่มดนตรีชื่อ สลึง
“ตอนนั้นยังไม่รู้จักสลึง เราเห็นใครก็ไม่รู้มาเล่นคอนเสิร์ต จำได้ว่าเพลงที่ได้ฟังตอนนั้นคือเพลงถั่งโถมฯ เพลงมันเล่าถึงประวัติศาสตร์ การต่อสู้ของประชาชน การต่อสู้ของกรรมกร แรงงาน คนจน ที่ถูกกดขี่ ก่อนหน้านั้นเราไม่เคยรู้มาก่อน เราเคยทำค่ายเรื่องอย่างนี้ก็จริงนะ ค่ายชาวเขา ค่ายสร้าง เรารู้สึกว่าแต่ก่อน เราคืออารมณ์สังคมสงเคราะห์ ไม่ได้อินกับประด็นมาก แต่ตอนนี้เราเป็นอีกอารมณ์หนึ่งที่ประชาชนสามารถลุกขึ้นมาต่อสู้ได้ คือแต่ก่อนเรายังไม่รู้ระบบโครงสร้างทางอำนาจว่าจริง ๆ แล้วประชาชนถูกกดอยู่ อำนาจรัฐเป็นอย่างไร?
แต่พอเราได้เรียนรู้จากบทเพลง เราได้รู้มากขึ้นว่าเพลงต่าง ๆ ที่สื่อออกมามันเป็นอารมณ์ของคนที่แต่งว่า ทำไมภาครัฐหรือชนชั้นสูงกดขี่เขาอย่างไร? ใช้กระบอกปืนอย่างไร? ฆ่าอย่างไร? ประชาชนรู้สึกอย่างไร? หากฟังผิวเผินคงไม่รู้สึกอะไร แต่คนแต่งคือคนถ่ายทอดเรื่องราว ที่จะเชื่อมโยงเราเข้าไปถึงเนื้อหาของเพลง”
เธออธิบายว่าบางครั้งการฟังเพลง ถ้าให้เราฟังแค่ความไพเราะหรือดนตรีที่สื่อออกมามันก็ไม่รู้สึกกับเพลงมาก มันก็แค่ความชอบ แต่บทเพลงถั่งโถมฯ ได้เล่าเรื่องราวต่าง ๆ ให้เธอฟัง ซึ่งดนตรีของกลุ่มสลึงสามาถถ่ายทอดเรื่องราวบางอย่างให้เธอเข้าใจได้เพียงใช้บทเพลง จากความรู้สึกประทับใจในคราวนั้นทำให้เธอตัดสินใจออกค่ายกับสลึง “ค่ายรวมสลึงให้เป็นหนึ่ง ครั้งที่ 1”
จากเด็กปีหนึ่งที่เป็นเพียงสมาชิกค่าย แอ๋มเริ่มก้าวเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของวงสลึง ในตำแหน่งนักร้องนำ คอยขับดันคนรุ่นใหม่ให้หันมาสนใจเพลงเพื่อชีวิต
“เราเชื่อว่าเราเติบโตมากับบทเพลงนะ ไม่ใช่ค่าย อาจจะเคยทำค่าย เคยทำกิจกรรม แต่สักพักมันก็เมือนติดกรอบ เหมือนกบในกะลา เราก็รู้สึกว่าเราพองตัวในการทำกิจกรรม เราพองตัวในการเป็นนักศึกษา ได้ทำโน่นทำทำนี่ให้ชาวบ้าน ก็จริงแต่เรารู้สึกว่า เราไม่ได้เติบโตทางความคิดเลย
ช่วงที่เติบโตจริง ๆ กลับเป็นช่วงที่มาทำเพลง เพลง มันเหมือนสื่อที่ทำให้คนเข้าถึง อะไรบางอย่างง่ายขึ้นรู้สึกกับมันมากขึ้น เหมือนมันเป็นสื่อกลางที่ทำให้เราได้คิดและจินตนาการ บทเรียนต่างๆ ศิลปะวัฒนธรรมมันช่วยให้เราเข้าถึงบางสิ่งบางอย่างที่บางครั้ง ไม่สามารถสื่อออกมาให้เข้าถึงได้ง่าย”

สลึง…ค่าน้อยนิด ‘มหาศาล’
จากการบอกเล่าต่อ ๆ กันมา เดิม สลึง คือชื่อของหนังสือเพลง (ชีทเพลง) ที่รวบรวมเอาบทเพลงที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับสังคม อุดมการณ์ เช่นกรรมมาชน ประกายไฟ มารวบรวมไว้ รวมทั้งประวัติของเพลงว่าแต่งขึ้นมาเพราะอะไร? ใครเป็นคนแต่ง? หนังสือเพลงเล่มนั้นจึงถูกนำมาใช้อย่างแพร่หลายในช่วงรับน้องของมหาวิทยลัยเป็นต้นมา
“พอหลังจากตามเก็บเพลงต่าง ๆ เรื่อยมา ก็ได้รู้ว่าเนื้อเพลงมันมีคุณค่านะ หลายคนเติบโตมา มีแนวคิดที่ก้าวหน้าจากบทเพลง รุ่นพี่เขารู้สึกว่าอยากจะถ่ายทอดเรื่องราวต่าง ๆ ออกไปให้รุ่นน้องที่เข้ามาสู่รั้วมหาวิทยาลัยได้ฟังกัน จึงได้มีการเก็บรวบรวม ส่วนเขาก็ได้ทำมาเป็น ปู๊น ปลื้ม (ชื่อหนังสือ) ส่วนใหญ่จะทำช่วงรับน้อง เหมือนคู่มือการรับน้อง จนกระทั่งมาเป็นสลึง และมีการรวมตัวเป็นกลุ่มสลึงขึ้นและได้มีโอกาสไปเล่นตามที่ต่าง ๆ เช่นมหาวิทยาลัยบ้าง ตามวงเสวนาบ้าง ได้รู้จักเพื่อนใหม่ ๆ ได้คุยได้แลกเปลี่ยน”
แต่ถ้าจะเอาความหมายของวงสลึงแอ๋มสรุปสั้น ๆ ว่า
“เหรียญสลึงเป็นหน่วยของค่าเงินที่เล็กที่สุด ที่คนในสังคมทุกวันนี้มักจะมองข้ามไป ทั้ง ๆ ที่มันเป็นส่วนประกอบหนึ่งของเงินจำนวนมหาศาล ไม่ต่างจากเพลงพื่อชีวิตที่คนมองไม่เห็นแก่นแท้ของเพลง ทั้ง ๆ ที่ มันเป็นตัวตนของสังคม ซึ่งปัจจุบันมักจะถูกนำไปใช้ทางการตลาดมากกว่าการมองเห็นถึงแก่นแท้ในบทเพลง
ความจริงแอ๋มว่า เพื่อชีวิตมันไม่ได้สื่ออกมาที่รูปแบบเท่านั้นนะ มันสื่อออกมาที่เนื้อหา มันไม่จำเป็นว่าต้องมีรูปแบบตายตัว อาจจะเป็นดนตรีแบบอื่นก็ได้ อย่างสลึงเนี่ย คนอื่นก็จะมองว่าเราซอฟท์มาก เล่นดนตรีสไตล์ใส ๆ มันเพื่อชีวิตตรงไหน? แต่เราคิดว่าวิธีการเล่นแบบนี้มันเข้าถึงคนได้ง่ายกว่า อย่างเวลาเราไปเล่นน้องมันก็รู้สึกดี มันเป็นเพื่อชีวิตแต่ใสๆ มันรับได้ง่ายกว่า”
เมื่อนักศึกษากลุ่มแพทย์ พยาบาล วางเข็มฉีดยามาจับกีต้าร์ ร้องเพลงเพื่อชีวิต จึงทำให้ใคร ๆ ตั้งคำถามต่อการทำกิจกรรมของวงสลึง แต่แอ๋มกลับมองว่า การเรียนรู้สังคม หรือเปิดพื้นที่ให้เยาวชนได้เปิดโลกในการเรียนรู้สังคมไม่ได้จำกัดอยู่ที่วิชาชีพใดวิชาชีพหนึ่ง กลุ่มสลึงเองก็ไม่ใช่ศิลปินหรือนักร้อง แต่สลึงเป็นนักเล่าเพลง นักถ่ายทอดบทเพงที่ส่วนใหญ่มีเนื้อหาเกี่ยวกับการตั้งคำถามกับสังคม ผ่านดนตรีที่เบาสบาย ๆ และเข้าสื่อเข้าถึงคนรุ่นใหม่ได้ง่าย โดยมีกระบวนการในการเชื่อมโยง คือเริ่มจากบทเพลงที่อยู่ใกล้ตัว เรามีความใฝ่ฝันอะไรบ้างในวัยเด็ก หรือความรักที่มีต่อคนรอบข้าง หรือแม้เพลงอย่าง อิ่มอุ่น จากนั้นก็เป็นเพลงที่ถามถึงสังคม ถามถึงมหาวิทยาลัย ขยับมาเรื่อย ๆ จนถึงการต่อสู้ของประชาชน กรรมกร ชาวบ้าน ที่สุดคือเพลงให้กำลังใจ แล้วค่อย ๆ ดึงเข้ามาให้เรียนรู้กับสังคมมากขึ้น นอกจากสื่อดนตรีแล้วก็ยังมีละครเวที และการละเล่นต่าง ๆ อีกด้วย

สลัดชุดขาว… ก้าวบนทางใหม่
เมื่อสำเร็จการศึกษา เธอกลับมาใช้ชีวิตในรั้วสีขาวอีกครั้งของโรงพยาบาลรามาธิบดี กับตำแหน่งพยาบาลวิชาชีพตามที่ความรู้ที่ได้ร่ำเรียนมา อาชีพรับราชการที่มีเกียรติและมั่นคง เช่นนี้ใครต่อใครต่างก็ชื่นชมในความสำเร็จ แต่แอ๋มกลับไม่ได้รู้สึกเช่นนั้น
“จริง ๆ เราไม่ชอบสายนี้นะ เราคิดว่าแค่อยากทำให้พ่อแม่สบายใจ เราเรียนได้ แต่พอเอาเข้าจริงก็ไม่ชอบไม่ รู้ทำไมเหมือนกัน ว่าทำไม ไม่ใช่เป็นเพราะวิชาชีพนะ แต่อาจเป็นเพราะเรามีบางสิ่งบางอย่างที่ต้องค้นหาอยู่ในตัวเรา บางอยางที่มันน่าจะใช่ตัวเรามากกว่า เราใช้วิธีการปฏิเสธบางอย่างเพื่อออกมาค้นหาบางอย่าง เวลที่ทำกิจกรรมเยอะ ๆ หรือไม่ค่อยตั้งใจเรียนจนเกรดตกเราก็จะปลอบใจตัวเองว่า ช่างมันเถอะก็เราไม่ชอบนิ่”
เธอจึงตัดสินใจลาออกจากการเป็นพยาบาลได้เพียง 7 เดือน แล้วหางานใหม่ ปัจจุบันเป็นเจ้าหน้าที่ผู้ประสานงานเครือข่ายเยาวชนสำนักงานเครือข่ายองค์กรงดเหล้า ในหน่วยงานของสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) ซึ่งนอกจากหน้าที่ประจำที่ต้องรับผิดชอบแล้ว แอ๋มมองว่า ภาระที่หนักยิ่งกว่าของนักพัฒนาคือการทำงานทางความคิดกับครอบครัว
“ที่บ้าน แรก ๆ ก็คัดค้านไม่เห็นด้วยอย่างมากจะลาออกจากโรงพยาบาล พ่อแม่ก็เครียดมาก แต่ลึก ๆ ก็รู้ว่าเขาห้ามเราไม่ได้ ถ้าเราตัดสินใจแล้ว แต่เราก็พยายามพิสูจน์ให้ที่บ้านเห็นว่าเรายังรับผิดชอบต่อครอบครัวอยู่ไม่ได้เถลไถลไปไหน เราก็จะรับผิดชอบให้ดีที่สุด เหมือนสมัยเรียนทำกิจกรรมระหว่างเรียนเราก็เรียนให้เต็มที่ และเต็มที่กับกิจกรรมด้วย ทุกวันนี้ก็ยังส่งเงินให้ที่บ้านทุกเดือน จนเขายอมรับในสิ่งที่เราทำว่าเราดูแลตัวเองด้วย และมีความสุขกับการทำงาน”

ก้าวต่อไปของ… ‘สลึง’
“ตอนไปค่ายครั้งแรกเราตกใจนะ มีแค่ 7 คนเอง ตอนเล่นดนตรีบนเวทีคนเยอะแยะเลย เราก็สงสัยว่าคนหายไปไหน พี่ ๆ ก็บอกว่าพวกที่เล่นบนเวทีน่ะ ส่วนใหญ่เขาจบกันหมดแล้ว”
นั่นเป็นคำถามแรก ๆ ของแอ๋ม เกี่ยวกับการทำกิจกรรมของนักศึกษาในยุคปัจจุบัน ที่มีจำนวนน้อยลงเต็มที ซึ่งดูเหมือนเป็นการตอบคำถามที่ว่า เดี๋ยวนี้คนรุ่นใหม่ไม่สนใจสังคมแล้วหรือ?
“อย่างน้อยก็ยังมีเรา มีน้อง ๆ เชื่อมั่นว่ามีคนที่อยากจะเปิดโลก จริง ๆ มันอาจจะเป็นคนส่วนน้อย แต่มันยังมีอยู่” เธอบอกตัวเองอย่างนี้เพื่อให้มีกำลังใจในการทำกิจกรรม และเธอก็เชื่ออย่างนั้นจริงๆ
“เรายังเชื่อมั่นว่าบทเพลงต่าง ๆ เหล่านี้มันยังสามารถทำให้เด็กรุ่นใหม่เข้ามาและเติบโตกับมัน มันอาจจะทำให้เติบโตด้วยวิธีทางการตลาดก็ได้ แค่ให้คนรุ่นใหม่ได้ฟังเพลงเก่า ๆ บ้าง บางครั้งเราเล่นกันทั้งคืนแต่เล่นได้แค่เพลง 2 เพลง เท่านั้นเอง นอกจากนั้นเป็นการเล่ามาว่า ที่มาเป็นอย่างไร แต่งเพื่ออะไร การใช้เพลงเป็นตัวเปิดทำให้เราได้สื่อสาร แลกเปลี่ยนทางความคิดกัน”
และสลึงก็จะยังเป็นสลึง เป็นสิ่งน้อยนิดในสังคม “สิ่งน้อยนิดในพลังมวลชนที่มีค่ามหาศาล”
ปัจจุบันเรามีบทเพลงให้เลือกฟังมากขึ้น มีแนวเพลงที่หลากหลายทั้งจังหวะ ดนตรี และท่วงทำทอง มีช่องทางในการรับฟังตามสื่อต่าง ๆ มากขึ้น แต่สิ่งเหล่านี้ได้ทำให้เราเขาถึงเนื้อหาบทเพลงมากขึ้นด้วยหรือไม่ แล้วมีเพลงไหนบ้าง ที่ทำให้เราเติบโต และได้เรียนรู้สังคมในขณะเดียวกัน
แล้วคนเราฟังเพลงไปเพื่ออะไรกัน? ฟังเพื่อความไพเราะเพลิดเพลินในจังหวะดนตรี เท่านั้นหรือ?
เรื่องราวของเด็กสาวคนหนึ่ง จากพยาบาล…สู่คนเล่าตำนานเพลง แอ๋ม กลุ่มสลึง น่าจะเป็นรางวัลและกำลังใจให้กับคนเขียนเพลงได้รับรู้ว่า “พลังของบทเพลงมิเคยสูญเปล่า พลังของหนุ่มสาวก็มิเคยสูญสิ้นไปตามกาลเวลา” แต่ยังรอโอกาสและจังหวะที่จะจุดประกายสิ่งเหล่านั้นให้เกิดขึ้นมาในสักวัน
10 สิงหาคม 2550
*ปัจจุบัน แอ๋ม เป็นแกนนำ ผู้รับผิดชอบโครงการ Music Sharing สอนดนตรีให้กับเยาวชนชุมชนคลองเตย เป็นระยะเวลา 6 ปี ภายใต้โครงการ “คลองเตยดีจัง” ได้ใช้กระบวนการทางศิลปะสร้างแรงบันดาลใจและพัฒนาเยาวชน สร้างพื้นที่แสดงออก เปิดโอกาสให้เยาวชนได้แสดงทักษะ ความสามารถของตนเองให้เป็นที่ยอมรับ โดยเฉพาะเด็กและเยาวชนที่อยู่ในสภาพแวดล้อมที่เสี่ยง