ศิลปะเพื่อชีวิต

“คีตกวี” เป็นคำที่มีความหมายกว้างขวางมาก ผมคงไม่สามารถครอบคลุมได้ทั้งหมด จึงขอย่อส่วนลงมากล่าวถึงเฉพาะในเรื่อง “เพลง” เท่านั้น และแม้แต่ในเรื่อง “เพลง” เองก็เช่นกัน ยังคงครอบคลุมปริมณฑลที่กว้างขวางใหญ่โตเกินกว่าที่ผมจะรอบรู้ไปได้ทั้งหมด …

ไม่เคยมีคอเพลงเพื่อชีวิตคนใต้ คนใดคาดคิดว่าจุดแตกหักและความขัดแย้งกันอย่างรุนแรง โดยมีผลประโยชน์เรื่องเงินๆ ทองๆ เป็นเงื่อนไขสำคัญจะเกิดขึ้นกับวงดนตรีเพื่อชีวิตวงดังที่อยู่ในหัวใจของคนภาคใต้ หรือคนภาคอื่น ๆ ทั้งประเทศอย่าง วงมาลีฮวนน่า วันนี้ชัดเจนแล้วว่า 2 …

รากกำเนิดของวงมาลีฮวนน่าเริ่มต้นเมื่อปี 2534 โดยกลุ่มนักศึกษาศิลปะที่รวมตัวกันโดย คฑาวุธ ทองไทย ช่วงนั้นกำลังเรียนอยู่ที่มหาวิทยาลัยศิลปากร, ธงชัย รักษ์รงค์ เล่นดนตรีอยู่ตามผับทางใต้, สมพงค์ …

วัย 41 ของเขาบันทึกเรื่องราวไว้มากมายทีเดียว ในฐานะเป็นคนเขียนรูปที่ไม่ยอมเรียกตนเองว่าศิลปิน เล่นดนตรีหาเงินเรียน แต่งเพลง ออกเทป 4 ชุด เขียนหนังสือมีคำและภาพสวย …

ในสังคมไทย กระแสเพลงเพื่อชีวิตถูกพัฒนา และได้รับการยอมรับจนเป็นแนวดนตรีหลัก ในท่วงทำนองเดียวกับที่เคยปรากฏเพลงลูกทุ่งและเพลงไทยสากล อันเกิดจากการผสมผสานระหว่างวัฒนธรรมดนตรีท้องถิ่นกับภายนอก คาราวาน ได้รับการยอมรับว่าเป็นต้นแบบในการใช้ดนตรี เป็นเครื่องมือในการขับเคลื่อนพลังของมวลชนในทิศทางเดียวกันกับกระแสทางการเมือง เป็นวิวัฒนาการต่อเนื่องจากยุคแห่งบรมครูที่เขียนเพลงขึ้นจากชีวิต สะท้อนแง่มุมดิบๆ …

ผมอ่านข่าวการถึงแก่กรรมของ “วิมล พลจันทร” หรือ “ป้าลม” ภรรยาของ “นายผี – อัศนี พลจันทร” …

“ลูกะนู” มาจากคำว่า “ลูก-นู” ซึ่งเป็นภาษาท้องถิ่นภาคใต้ หมายถึง กระสุนของหนังสติ๊ก ทำด้วยดินเหนียว นำมาปั้น คลึงจนกลมแล้วนำไปตากแดดอ่อนๆ จนแห้ง …

“ไทลากูน” เป็นชื่อที่ กนกพงศ์ สงสมพันธุ์ (กวีซีไรท์ ปี 2539) ตั้งให้ “ไท” หมายถึง ไทพื้นเมือง หรือไทนักสู้ …

จุดหักเหครั้งใหญ่ของแวดวงเพลงเพื่อชีวิตในยุคนั้น คือความรุนแรงชนิดถึงเลือดถึงเนื้อในวันที่ 6 ตุลาคม 2519 นักดนตรีเพื่อชีวิตทั้งหลายนั้นเป็นที่คุ้นหน้าคุ้นตาเป็นอย่างดี ชนิดที่ไปที่ไหนก็จำได้เพราะทำหน้าที่ขับกล่อมบทเพลงบนเวทีการเมืองมาโดยตลอด สถานการณ์อันสับสนในช่วงนั้นความโดดเด่นกลับเป็นปัญหาอย่างยิ่ง เหล่านักดนตรีเพื่อชีวิตส่วนใหญ่จึงต้องหลบเร้นไปสู่ราวไพร พร้อมกับขบวนคลื่นนักศึกษาประชาชนนับหมื่นคน พวกเขาต่างกระจัดกระจายไปคนละทิศคนละทาง คาราวาน และ โคมฉาย ซึ่งไปเล่นดนตรีที่ขอนแก่นพอดี …

ความแหลมคมของสถานการณ์ในช่วงหลัง 14 ตุลาคม 2516 ใหม่ ๆ ก่อให้เกิดสายธารวัฒนธรรมเพื่อชิวิตอย่างต่อเนื่อง คงไม่ผิดนักที่จะนับได้ว่าเพลงเพื่อชีวิตเป็นเพลงอันตรายในความรู้สึกของผู้มีอำนาจรัฐอยู่ในมือ เพลง “คนกับควาย” ถึงกับถูกสั่งห้ามร้องในช่วงระยะเวลาหนึ่ง นำมาซึ่งการต่อต้านจากเหล่าศิลปินและนักศึกษาประชาชน …

เพลงเพื่อชีวิตนั้นหากจะกล่าวโดยความหมายตรงๆ ก็คงหมายถึงบทเพลงที่สะท้อนสังคมด้วยความเป็นจริง หรือบทเพลงที่ตีแผ่ความทุกข์ยากของผู้ถูกกดขี่หรือบทเพลงแห่งมวลมนุษยชาติอะไรทำนองนั้น ความหมายของคำก็อาจจะตีความกันไปได้ต่าง ๆ นานา แล้วแต่จะว่ากันไป อันที่จริงเพลงไทยสมัยคุณพ่อคุณตาเรามีเพลงประเภทนี้อยู่แล้ว เพียงแต่อาจจะไม่เป็นที่แพร่หลายในวงกว้างมากนัก อันเนื่องมาจากเงื่อนไขของการจำกัดสิทธิทางการรับรู้ของประชาชนในสมัยนั้นและความที่เพลงเหล่านี้ยังไม่เป็นเอกภาพที่ชัดเจนนัก …

“เพื่อลบรอยคราบน้ำตาประชาราษฎร์ สักพันชาติจักสู้ม้วยด้วยหฤหรรษ์แม้นชีพใหม่มีเหมือนหวังอีกครั้งครัน จักน้อมพลีชีพนั้นเพื่อมวลชน” บทกวีนี้ในช่วงปี พ.ศ. 2516-2519 มักจะได้ยินเสียงโฆษกหนุ่มนักศึกษาผิวขาวผมยาวกล่าว ก่อนที่สมาชิกในวงจะเริ่มบรรเลง ท่วงทำนองของเพลง เพื่อมวลชน ซึ่งขึ้นต้นเนื้อเพลงว่า : …

ก่อนอื่นต้องบอกกันก่อนว่า ยุคนั้นเป็นการแอนตี้ประเทศที่เรียกว่า “จักวรรดินิยม” (คือประเทศที่มีความเหนือกว่าในแง่อาวุธยุทโธปกรณ์ และความเจริญทางด้านวัตถุค่านิยมต่างๆ) และมักใช้กำลังทางทหารและการเมือง เข้าครอบงำและชี้นำ ตลอดจนสูบทรัพยากรจากประเทศที่อ้างว่าด้อยพัฒนากว่า ถ้าประเทศไหนไม่เห็นตามหรือต่อต้าน ก็จะอาศัยกำลังทหารเข้ารุกราน โดยอ้างความแตกต่างทางการเมือง ไม่ว่าจะเป็นสงครามเกาหลี …

“กรรมาชน” เป็นวงดนตรีที่มีชื่อเสียงมากที่สุดในกลุ่มวงดนตรีเพื่อชีวิตของนักศึกษา ที่ตั้งวงกันขึ้นมาโดยมีสมาชิกในวงเป็นนักศึกษาที่กำลังเรียนมหาวิทยาลัยล้วน ๆ กรรมาชนเป็นวงดนตรีของ นักศึกษามหาวิทยาลัยมหิดล ซึ่งส่วนใหญ่เป็นนักศึกษาแพทย์ ลักษณะแนวคิดมีความรุนแรงก้าวหน้าในการต่อสู้ กับอำนาจของรัฐในขณะนั้น ลักษณะของวงดนตรีเดิมเป็นวงฮาร์ตร็อก ซึ่งเป็นที่นิยมในสังคมวัยรุ่นในยุคนั้น แต่กลับไม่ได้รับความนิยมมากในช่วงแรก วงกรรมาชน …

วงดนตรีเพื่อชีวิต คือ ส่วนประกอบหนึ่งของขบวนการนักศึกษาประชาชนผู้รักชาติประชาธิปไตย เป็นปีกของการต่อสู้ทางด้านวัฒนธรรม การก่อเกิดและดำเนินไปอยู่ภายใต้ความเรียกร้องต้องการของขบวนการโดยรวม ดังนั้นไม่ว่าท่วงทำนองเพลง คำร้อง ย่อม สะท้อนความเป็นจริงของเรื่องราวและอารมณ์ความรู้สึกในยุคสมัยนั้น ๆ …

ข้าฯ เข้าเรียนในมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ เมื่อปีการศึกษา 2515 เสร็จการปฐมนิเทศ ก็ขึ้นไปป้วนเปี้ยนที่ชุมนุมดนตรีไทย ซึ่งอยู่ชั้น 3 ของโรงยิมเนเซียม ด้านติดคณะนิติศาสตร์ …

“คุรุชน” เป็นวงดนตรีที่ตั้งโดยอิทธิพลของกระแสการต่อต้านในแวดวงของนักศึกษาวิทยาลัยครู โดยเฉพาะที่วิทยาลัยครูสวนสุนันทา สมาชิกประกอบด้วย ศักดิ์สิทธิ์ เชื้อกลาง (จากจังหวัดหนองคาย) ศรัทธา หนูแก้ว (จากจังหวัดสุราษฎร์ธานี) ลิขิต บุญปลิว (จากจังหวัดสุรินทร์) เป็นแกนหลัก การออกแสดงครั้งแรกต่อสาธารณชนมาก …

6 ตุลา ผ่านมาครบ 2 ทศวรรษ เป็นประวัติศาสตร์แห่งความขัดแย้งและความรุนแรงทางการเมืองที่หลายๆ คนไม่อยากจะจดจำ คนจำนวนมากไม่อยากให้มีการรื้อฟื้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเด็นที่นำไปสู่การ “ล้อมปราบ” …